Het is een jaarlijkse traditie geworden: het event Corporate culture van Management Impact. Het thema van deze editie was: Building Tribes. Cultuur en organisatie werden vanuit antropologisch perspectief besproken, bekeken en beleefd met onder meer Erik Gerritsen en Ruben Terlou.
Vrij vertaald is een tribe een groep verwanten, een levende gemeenschap van mensen met dezelfde belangen en hetzelfde doel. Een groep die zich ook innerlijk verbonden voelt. De principes van een tribe toepassen binnen je team, je afdeling of je organisatie kan grote voordelen hebben: Er is bezieling. Geen collega’s meer die innerlijk al met pensioen zijn of voortdurend met hun ego bezig zijn. Er is oprechte aandacht. Er zijn gezamenlijk gevoelde normen en waarden. Een inspirerende, open organisatiecultuur, kortom.
Dat voelt veilig en prettig voor medewerkers. En voor managers is het een stuk leuker om naar je werk te gaan om een tribe te bouwen dan om te managen op de klassieke top down manier. Anderzijds kan het (werkende) bestaan in een tribe ook doorslaan in een sfeer die benauwend en narrow minded aanvoelt als je de principes te ver doorvoert. ‘Wanneer je hoge muren bouwt om je tribe, zonder een poort en zonder er regelmatig overheen te kijken,’ schetste dagvoorzitter en antropoloog Daniëlle Braun. ‘Waardoor je het contact met de buitenwereld verliest en mensen buiten je tribe uitsluit.’ Dat vergroot tevens het risico dat principes, werkwijzen en systemen binnen je tribe belangrijker worden dan mensen.
‘Er werd vergaderd, niet geleerd’
Daar hoeft helemaal geen kwade opzet achter te zitten. In de zorg weten we er alles van. We beginnen met bezieling en op een dag constateren we dat er zand in de machine zit zonder dat we weten hoe dat zo gekomen is. De kunst is om de boel weer te laten lopen. Erik Gerritsen, vandaag de dag Secretaris Generaal bij het Ministerie van VWS gaf enkele voorbeelden uit zijn tijd als bestuursvoorzitter bij Jeugdzorg in Amsterdam.
Eén voorbeeld betrof de manier van werken rond een multi-probleemgezin. ‘Door zo’n twintig partijen werd daar veelvuldig overleg over gevoerd zonder dat er een oplossing in zicht kwam. Er werd vergaderd. Niet geleerd. Men wees naar elkaar, er werd ge-ja-maar’d, “wij willen wel zus, maar zij willen niet,” enzovoort. Daarop hebben we besloten iedere zes weken op bestuurlijk niveau bij elkaar te komen vanuit de redenering: de professionals hebben het mandaat. Tussendoor gebeurde er natuurlijk ook het één en ander, maar dit was, in a nutshell, het beleid. Het kostte in het begin de nodige moeite, maar langzamerhand werd de situatie rond het gezin door die werkwijze hanteerbaar doordat het gezamenlijke belang voorop stond en professionals oplossingsgericht werkten.’
#waarstaatdat
Het viel de professionals overigens niet gemakkelijk om zich hun nieuwe rol aan te meten en vaste patronen los te laten. Blijkbaar was dat eng. ‘Toen we deze nieuwe werkwijze organisatiebreed wilden invoeren hebben we dat dan ook stap voor stap, dat wil zeggen team voor team gedaan.’ Inrollen, noemt hij dat, in plaats van uitrollen. ‘Het kostte tijd. Mensen verscholen zich achter regels en protocollen die ze volgens henzelf niet zomaar overboord konden gooien, zoals het Contact Journaal protocol.’
‘Dat laatste protocol bleek helemaal niet te bestaan, al geloofden ze zelf oprecht van wel. Maar niemand kon het me laten zien.’ Het was niet de laatste keer dat Gerritsen daar tegenaan liep. Ook als SG krijgt hij nogal eens het verwijt dat “de overheid” het veld overstelpt met regels. Dat bestrijdt hij nadrukkelijk. ‘Neem de verplichte vijfminutenregistratie voor de wijkverpleging. Die bestaat niet.’ Hij gebruikt de hashtag waarstaatdat als hij weer zo’n voorbeeld tegenkomt.
Ruben Terlou
Als burger het mandaat krijgen in je werk. In China is dat ondenkbaar. Staat in onze Westerse wereld het individu centraal, in China is dat de groep, van familieverband tot bedrijf tot het Chinese volk als geheel. ‘Dat vindt zijn oorsprong in het Confucianisme, waarin de groep belangrijker is dan het individu,’ legde Ruben Terlou uit. Terlou, documentairemaker en arts, verwierf bekendheid met zijn tv-documentaireseries Door het hart van China en Langs de oevers van de Yangtze, waarin hij de kijker meevoerde de Chinese samenleving in en waarin hij gewone Chinezen een gezicht gaf.
‘Waar individuen ondergeschikt zijn aan groepen, kunnen groepen sneller vooruit. Om die reden kon en kan China zich als land zo razendsnel ontwikkelen. Op het gebied van technologie, industrie, bouw en infrastructuur.’ De keerzijde is dat individuen in de verdrukking komen. ‘In de megasteden wonen vooral jongeren die van het platteland afkomstig zijn. Hun ouders zijn achtergebleven. Veel jongeren zijn eenzaam. De milieuvervuiling is immens. Er vallen per jaar 1,6 miljoen doden door luchtvervuiling.’
“Niets te verbergen”
Hele dorpen moeten wijken voor een nieuwe stad, hele steden voor een waterkrachtcentrale. Verder neemt de controle door de overheid – in onze ogen – bizarre vormen aan. Zo lopen er veertig pilots met het zogeheten sociaal kredietsysteem dat de Chinese overheid wil invoeren: wie bijvoorbeeld in Shenzhen vijf keer door rood loopt op een zebra krijgt geen krediet meer. Er hangen camera’s met gezichtsherkenning die de overtredingen registreren. ‘En als je als inwoner van deze zelfde stad je ouders niet vaak genoeg bezoekt, riskeer je een gevangenisstraf van vijf jaar. Daarvoor moeten je ouders zelf je overigens aangeven.’
‘Je kunt hier van alles van vinden. Je kunt zeggen: dit is schokkend! Maar ik vind de vraag wat we hiervan kunnen leren interessanter. De meeste Chinezen staan positief tegenover al deze ontwikkelingen. Ze hebben een groot vertrouwen in hun overheid. President Xi Jinping (“De Chinese droom” is door hem tot credo verheven) is populair. Maar ze steunen dit bovenal omdat, vanuit de Confucianistische levensopvatting, het groepsbelang voor hen bovenaan staat.’
‘Dat dat nadelen heeft voor het individu, daar kijken ze anders tegenaan dan wij. Wat bijvoorbeeld die enorme controledrang betreft zeggen veel Chinezen: “Prima. Wij hebben niets te verbergen.” Ze kennen het hele concept privacy ook niet. Wij in Europa hebben daar natuurlijk andere beelden bij, vanwege de verworvenheden die wij op onze beurt hebben.’ En hij besluit: ‘Bouw je droom, en vind daarbij de juiste balans tussen jezelf en de mensen om je heen.’
Dit event werd georganiseerd door Management Impact: www.managementimpact.nl