De ziektelast van vandaag is complex. Oorzaak daarvan is dat veel ziekten het gevolg zijn van meerdere leefstijl- en omgevingsfactoren. Leefstijlgeneeskunde moet dan ook een veel grotere rol krijgen in opleidingen én in de zorg zelf. Dat zei Jessica Kiefte in haar oratie Gezondheidsbevordering: big data versus small talk.
Jessica Kiefte-de Jong begon in de zorg als diëtist. In die functie maakte ze kennis met het complex aan factoren waardoor iemands leefstijl wordt beïnvloed en leerde ze dat gezondheidsbevordering dan ook meer behelst dan het toepassen van enkelvoudige interventies zoals dieetadvies. Daar wilde ze meer van weten, en ze ging Gezondheidswetenschappen studeren, om daarna verder te gaan in onderwijs en onderzoek van de leefstijlgeneeskunde. Dat resulteerde in een benoeming tot hoogleraar Public Health aan het LUMC en de LUMC campus in Den Haag.
Niet alleen eenzijdige voeding en gebrek aan beweging berokkenen gezondheidsschade. En het is ook niet zo dat één risicofactor met stip op één staat. ‘Steeds meer onderzoek laat zien dat verschillende psychosociale en leefstijlfactoren gezamenlijk een wisselwerking hebben op gezondheid en welbevinden.’ Aan dat complex van factoren voegt Kiefte ook de ervaringen gedurende de eerste duizend dagen van de kindertijd toe. ‘Gesteld kan worden dat die eerste duizend dagen in het leven tenminste een belangrijke basis meegeven voor hoe mensen met hun gezondheid en omgeving om kunnen gaan. Immers, als iemand door ingrijpende gebeurtenissen eerder in het leven chronische stress ervaart of zijn lichaam zelfs niet goed kan voelen, hoe kan hij er dan goed voor zorgen?’
Brede blik
Kiefte pleit voor meer samenhang en een brede blik in de leefstijlgeneeskunde, in onderzoek en onderwijs en, in het verlengde daarvan, in de praktijk van zorg en welzijn. Waarbij dus oog is voor de wisselwerking tussen de verschillende psychosociale en leefstijlfactoren. In de ene sociale of omgevingscontext kan die wisselwerking sterker zijn dan in de andere: factoren kunnen elkaar versterken maar ook verzwakken. Het is belangrijk om inzicht te hebben in die interactie, anders kunnen we geen effectieve leefstijlinterventies en preventiestrategieën ontwikkelen en inzetten. Effectief wil zeggen: op maat voor de verschillende subgroepen van patiëntenpopulaties.
Ze gaf een voorbeeld om dat verschil in wisselwerking te illustreren: In recent onderzoek bleek de invloed van een ongunstige voedselomgeving op obesitas veel groter bij mensen met een laag inkomen dan bij mensen met een hoog inkomen. ‘Dit suggereert bijvoorbeeld dat met name groepen met een laag inkomen baat zouden kunnen hebben bij aanpassing in de voedselomgeving en dat dit mogelijk een strategie kan zijn om sociaaleconomische gezondheidsverschillen te verkleinen.’
‘Op de barricade’
Het populatiegerichte perspectief mag wat haar betreft een veel grotere plaats krijgen in het onderwijs aan geneeskundestudenten en andere gezondheidsprofessionals. ‘De huidige professionals zullen een groeiend aantal patiënten tegenkomen bij wie de gezondheidsproblemen het gevolg zijn van hun ongezonde leefstijl en hun ongunstige sociale of fysieke omgeving of levensloop. Juist bij deze groepen in de samenleving zijn de zorgkosten het hoogst.’
Ook over wat die ontwikkelingen in de samenleving betekenen voor het werk van gezondheidsprofessionals is Kiefte helder. ‘Het is belangrijk dat zij zich niet alleen inzetten voor preventie en behandeling van ziekten, maar zich ook actief inzetten voor het verminderen van ongunstige sociale omstandigheden. Dat draagt bij aan het reduceren van gezondheidsverschillen. Op de barricade dus.’
Zelf werkt Kiefte momenteel onder meer aan een diabetesremissiestudie, samen met TNO, doet ze onderzoek naar voedselonzekerheid in Den Haag, en doet ze met collega’s binnen de LUMC Campus Den Haag onderzoek naar teachable moments: belangrijke momenten in het leven waarop mensen meer open staan voor het positief veranderen van hun leefstijl (denk aan zwangerschap of de diagnose van een chronische ziekte). Dit alles – en meer – met als doel om leefstijlgeneeskunde verder op de kaart te zetten in de zorg.
U kunt de oratie hier downloaden: www.lumc.nl